Η ΑΘΗΕΝΟΥ ΤΙΜΗΣΕ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΤΗΣ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΤΟ 1974

Είναι με αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας και με συναίσθηση ιστορικού χρέους που ανέλαβα να απευθύνω σε όλους εσάς αυτό τον επιμνημόσυνο λόγο για τα παλικάρια της Αθηένου, των ηρωικά πεσόντων ή αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής του 1974, που έδωσαν τη ζωή τους και τον αγώνα για την προάσπιση της ελευθερίας και της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας μας. Τα παλικάρια μας, που δεν δείλιασαν μπροστά στον κίνδυνο, αγωνίσθηκαν θαρραλέα και θυσιάστηκαν για την τιμή της πατρίδας τους.

Όλοι μας κάθε χρόνο μαζευόμαστε εδώ στην εκκλησία της Παναγίας μας για να αποδώσουμε τον οφειλόμενο φόρο τιμής στη μνήμη τους και να εκφράσουμε σεμνά και ταπεινά τον θαυμασμό μας, την ευγνωμοσύνη και τον σεβασμό μας, απέναντι σε αυτούς που θυσιάστηκαν για την πατρίδα και σε αυτούς που ακόμα αγνοούνται, διατηρώντας αναλλοίωτη την ιστορική μας μνήμη, την πίστη και την αποφασιστικότητα για να συνεχίσουμε τον αγώνα τους.

Οι Αθηενίτες ήταν πάντα παρόντες στους αγώνες του Έθνους, πολεμώντας με αυταπάρνηση και αγωνιστικότητα. Και δεν μπορούσαν να απουσιάζουν από τον αγώνα εναντίον της βάρβαρης τουρκικής εισβολής για κατάληψη τμήματος του νησιού μας.

Τα συμβάντα του καλοκαιριού του 1974 σημάδεψαν δυστυχώς ανεξίτηλα τη σύγχρονη ιστορία της πατρίδας μας. Η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, εφάρμοσε τα προ καιρού σχεδιασμένα διχοτομικά της σχέδια σε βάρος της Κύπρου. Η βάρβαρη τουρκική εισβολή σκόρπισε παντού τον θάνατο και την καταστροφή με ολέθριες και ανυπολόγιστες συνέπειες. Το πικρό σκηνικό της μαύρης εκείνης περιόδου συνθέτουν οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, οι ηρωικοί μας εγκλωβισμένοι, οι χιλιάδες συμπατριώτες μας που έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, η συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή του 40% των εδαφών του νησιού μας, ο εποικισμός και η καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Συνδημότες, συνδημότισσες,

Οι Αθηενίτες, πιστοί στα ανώτερα διαχρονικά πατριωτικά και ηθικά ιδανικά και διαπνεόμενοι από τις πανανθρώπινες οικουμενικές αξίες της δικαιοσύνης και της ελευθερίας, βρέθηκαν πάντα παρόντες στο κάλεσμα για την προάσπιση της ακεραιότητας της πατρίδας τους.

Σήμερα μνημονεύουμε και αποτίουμε τον ελάχιστο οφειλόμενο φόρο τιμής στα ηρωικά παλληκάρια μας, τα οποία επιδεικνύοντας απαράμιλλη φιλοπατρία, αντιστάθηκαν το 1974 στον Τούρκο εισβολέα, βάζοντας πάνω απ΄ όλα το ιερό καθήκον προς την πατρίδα τους.

Μνημονεύουμε τους πεσόντες Παναγιώτη Ματσούκα, Θεόδωρο Νίκου Σταύρου (Φώττηρο), Κώστα Τούμπα και Κώστα Παπαπαύλου και απευθύνουμε δέηση στον Ύψιστο για την εξεύρεση των αγνοουμένων μας Βάσου Χειμώνα, Γεώργιου Πίκη και Ευάγγελου Λύτρα. Και οι επτά, εμπνευσμένοι από τη δράση των προγόνων τους Αρτέμου Φραντζέσκου, Τουμάζου Τουμάζου, Χριστάκη Βύζακου, Μιχαήλ Ταππή, Ανδρέα Λουκά και τόσων άλλων, αγωνίστηκαν ηρωικά και με αυταπάρνηση, απέναντι σε μεθοδεύσεις και επιβουλές εναντίον της ακεραιότητας της Κύπρου, εκπληρώνοντας στο πλαίσιο αυτό ακέραια το χρέος τους.

Ο Παναγιώτης Ματσούκας, γιος του Ιωάννη και της Ελένης Ματσούκα και σύζυγος της Λουκίας Γεωργίου Σκούρου, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας υπηρέτησε στους Λόχους Ορεινών Καταδρομών (ΛΟΚ). Μόλις έγινε η τουρκική εισβολή κατατάχτηκε, όπως και πολλοί άλλοι Αθηενίτες, στο 391 Τάγμα Επιστράτευσης και στις 22 Ιουλίου 1974 επάνδρωσε μαζί με άλλους Αθηενίτες προκεχωρημένο φυλάκιο σε ένα δίπατο σπίτι στον Βόρειο Πόλο στο Καϊμακλί. Αν και από το απόγευμα της 22ας Ιουλίου είχε κηρυχτεί εκεχειρία, συνεχίστηκε η ανταλλαγή πυροβολισμών και τις επόμενες μέρες. Ως χειριστής πολυβόλου μπρεν ο Παναγιώτης ήταν περισσότερο εκτεθειμένος στον κίνδυνο και στις 24 Ιουλίου, αφού πρόλαβε να σκοτώσει κι αυτός πολλούς εχθρούς, μια σφαίρα που ρίχτηκε από Τούρκο ακροβολιστή διέτρησε το κράνος του και προκάλεσε ακαριαία τον θάνατό του. Η κηδεία του έγινε τις επόμενες μέρες στην Αθηένου. Λίγους μήνες μετά η νιόπαντρη σύζυγός του Λουκία έφερε στον κόσμο την κόρη τους, που πήρε το όνομά του.

Ο Θεόδωρος Νίκου Σταύρου (Φώττηρος) υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο 211 Τ.Π., από όπου αποστρατεύτηκε τον Ιανουάριο του 1974. Όταν κηρύχτηκε επιστράτευση στις 20 Ιουλίου 1974, κατατάχτηκε στο τάγμα του, όπου τοποθετήθηκε στην πρώτη γραμμή του πυρός στην περιοχή του Αγίου Παύλου στη Λευκωσία. Στις 23 Ιουλίου 1974, ενώ υπήρχε εκεχειρία, ένα βλήμα τουρκικού όλμου σκότωσε τον Θεόδωρο. Το παλικάρι μας θάφτηκε στο στρατιωτικό κοιμητήριο της Λακατάμειας, χωρίς να ειδοποιηθούν οι γονείς του, Νίκος και Ευφροσύνη, οι οποίοι για τρεις σχεδόν δεκαετίες αγνοούσαν πού ήταν θαμμένο το παιδί τους. Η εκταφή των λειψάνων του έγινε ύστερα από είκοσι εφτά χρόνια, αφού αναγνωρίστηκαν με τη μέθοδο του DNA. Τάφηκε με τιμές ήρωα στο κοιμητήριό μας την 1ην Ιουλίου 2001, κοσμώντας το πλούσιο πάνθεο των ηρώων της Αθηένου.

Ο Κώστας Τούμπας ήταν το δεύτερο από τα δέκα παιδιά των Παναγιώτη και Ευγενίας Τούμπα. Κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής οι πιο πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν την Αθηένου, όμως ο Κώστας, μαζί με άλλους στρατιώτες και εθελοντές, παρέμειναν στην κωμόπολη μας για να την φρουρούν.  Στις 17 Αυγούστου 1974 Τούρκοι, που εξόρμησαν από το γειτονικό χωριό Μελούσια παραβιάζοντας την εκεχειρία, αποπειράθηκαν να καταλάβουν την Αθηένου, αλλά αποκρούστηκαν. Το πρωί της 18ης Αυγούστου ο Κώστας, φορώντας στρατιωτική στολή και κρατώντας το όπλο του, πήγε στη φάρμα του στα βόρεια της Αθηένου. Τούρκοι στρατιώτες, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί, τον πυροβόλησαν και τον σκότωσαν.

Ο Κώστας Παπαπαύλου ήταν γιος του Νικόλα (του λεγόμενου Μόδα) και της Αγγελικής Παπαπαύλου. Κατά την πρώτη φάση της εισβολής πήρε μέρος στις μάχες που οδήγησαν στην κατάληψη της Λεύκας, την οποία κατοικούσαν Τουρκοκύπριοι. Πενήντα έφεδροι, μεταξύ των οποίων και ο Κώστας, στις 5 Αυγούστου 1974 οδηγήθηκαν από τη Λεύκα στην περιοχή Λαπήθου – Καραβά και επιδόθηκαν στη ναρκοθέτηση θέσεων, από τις οποίες υπήρχε κίνδυνος να διέλθουν τουρκικά άρματα μάχης και να επιτεθούν εναντίον της Λαπήθου και του Καραβά. Στις 6 Αυγούστου οι Τούρκοι, παραβιάζοντας για ακόμη μια φορά την εκεχειρία, κατέλαβαν τη Λάπηθο και τον Καραβά εγκλωβίζοντας πολλούς εθνοφρουρούς, μεταξύ των οποίων και τον Κώστα. Η τύχη του αγνοείτο για 45 σχεδόν ολόκληρα χρόνια και οι γονείς του έφυγαν από τη ζωή, χωρίς να μάθουν για την τύχη του πολυαγαπημένου τους γιου. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA. Η ταφή έγινε στις 3 Φεβρουαρίου 2019 στο Κοιμητήριό μας με τιμές ήρωα και στην παρουσία της αδελφής και του αδελφού του.

Άλλα τρία παλικάρια της Αθηένου πολέμησαν ηρωικά κατά των Τούρκων εισβολέων και δυστυχώς το όνομά τους παραμένει ακόμα στον κατάλογο των αγνοουμένων. Οι δύο είναι ο Βάσος Χειμώνας, το ένα από τα τέσσερα παιδιά του Γιώργου και της Παναγιώτας Χειμώνα και ο Γεώργιος Πίκης, το ένα από τα πέντε παιδιά του Αντώνη και της Άννας Πίκη. Και οι δύο υπηρετούσαν στο Παλαίκυθρο.  Στις 14 Αυγούστου 1974 οι θέσεις τους βομβαρδίστηκαν από τουρκικά αεροπλάνα. Το μέτωπο στη Μια Μηλιά έσπασε γρήγορα, μετά την εκδήλωση της τουρκικής επίθεσης και επικράτησε χαώδης κατάσταση. Χάνοντας κάθε επαφή με τη διοίκησή τους, είκοσι πέντε στρατιώτες, μεταξύ των οποίων και τρεις Αθηενίτες, ο Βάσος Χειμώνας, ο Γεώργιος Πίκης και ο συνδημότης μας Νίκος Μηνά, που παρευρίσκεται σήμερα εδώ, αποφάσισαν να δράσουν αυτόνομα. Μπήκαν σε λεωφορείο και καθώς κατευθύνονταν προς την Αθηένου, ανακόπηκαν από τουρκικά άρματα. Βγήκαν τότε από το λεωφορείο και ο καθένας προσπάθησε να σωθεί όπως μπορούσε. Από τους τρεις Αθηενίτες ο Νίκος Μηνά συνελήφθη αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε στην Τουρκία, από όπου απελευθερώθηκε ύστερα από δύο μήνες. Η τύχη του Βάσου και του Γιώργου αγνοείται από τότε.

Στον κατάλογο των αγνοουμένων μας εξακολουθεί να παραμένει και το όνομα του Ευάγγελου Λύτρα. Κατά την τουρκική εισβολή ο Ευάγγελος και άλλοι πέντε εθνοφρουροί επάνδρωναν ένα ακραίο φυλάκιο σε σπίτι στην Ομορφίτα, από όπου απέκρουαν τις επιθέσεις των Τούρκων. Στις 23 Ιουλίου 1974 οι Τούρκοι, παραβιάζοντας την εκεχειρία, περικύκλωσαν το φυλάκιο και έριξαν μέσα σ’ αυτό χειροβομβίδα, που τραυμάτισε τον Ευάγγελο και ακόμη έναν εθνοφρουρό. Οι άλλοι τέσσερις εθνοφρουροί βγήκαν από το σπίτι και παραδόθηκαν, ενώ ο τραυματισμένος Ευάγγελος μαζί με τον άλλο τραυματία παρέμειναν σε αυτό. Από τότε αγνοείται η τύχη του.

Σαράντα έξι χρόνια μετά το μαύρο καλοκαίρι του 1974 οι μνήμες του παραμένουν ζωντανές και θα παραμένουν ζωντανές, ενόσω η συνεχιζόμενη κατοχή εξακολουθεί να κρατά διαιρεμένη την πατρίδα μας.

Αποτιμώντας σήμερα τη δράση και τη θυσία των ηρώων της Αθηένου μας, αλλά και όλων των ηρώων των εκάστοτε αγώνων του τόπου μας, το θάρρος, την εθνική αξιοπρέπεια και τον ηρωισμό που επέδειξαν στις αποφασιστικές ιστορικές στιγμές της πατρίδας μας, τιμούμε τους αγώνες και τη θυσία τους και αναλογιζόμαστε την επιτακτική ανάγκη αποφυγής λαθών του παρελθόντος.

Ο Αγώνας για την αποκατάσταση της ελευθερίας και την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας σ’ αυτό τον τόπο θεμελιώθηκε μέσα από την εθνική αξιοπρέπεια, τη μεγάλη φιλοπατρία, την αγωνιστικότητα και την ανιδιοτέλεια που επέδειξαν οι συμπατριώτες μας στους εκάστοτε αγώνες που χρειάστηκε να δώσουν. Σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι αθάνατοι ήρωες της Αθηένου.

Εκείνο που απαιτείται αυτή την ώρα, ως δικαίωση των αγώνων τους και ως απαίτηση της ιστορίας, είναι να μείνουμε μονιασμένοι και να αποφύγουμε τα λάθη που κάναμε στο παρελθόν, ώστε να καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις των καιρών μας και να συνεχίσουμε τον αγώνα με στόχο να πετύχουμε τελικά την απελευθέρωση της πατρίδας μας και την απαλλαγή της από την τουρκική κατοχή.

Ο Δήμος Αθηένου, τιμώντας τη μνήμη και τη θυσία όλων των Αθηενιτών ηρώων μας από το 1955 μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένων των αγνοουμένων μας, βρίσκεται στο τελικό στάδιο διαμόρφωσης και κατασκευής μνημείου, που θα κρατήσει αθάνατη τη θυσία και τον αγώνα τους και θα μεταφέρει τη μνήμη των πεσόντων και αγνοουμένων του Δήμου μας στις επόμενες γενιές.

Αθάνατα παλικάρια της Αθηένου! Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τον αγώνα και τη θυσία σας για την πατρίδα.

Αιωνία σας η μνήμη!