Διατηρητέες Οικοδομές

ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

Στο παραδοσιακό κέντρο και πυρήνα της Αθηένου διατηρούνται αυθεντικά τα χαρακτηριστικά της μεσαορίτικης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Η πολιτική διατήρησης και αναβίωσης στο παραδοσιακό κέντρο αλλά και ευρύτερα στη δημοτική περιοχή είναι και ήταν βασική επιδίωξη του Δήμου Αθηένου παρόλες τις επεμβάσεις, τις νεότερες προσθήκες και τη φθορά που φέρει το πέρασμα του χρόνου.

Ένας μεγάλος αριθμός οικοδομών χαρακτηρίζονται από αρχιτεκτονική, πολεοδομική, ιστορική και κοινωνική αξία, οι οποίες και αναβαθμίζονται σταδιακά μέσα από μια ολοκληρωμένη και συντονισμένη προσπάθεια διατήρησης και ορθής αρχιτεκτονικής ένταξης των νεώτερων κτισμάτων

Ο Δήμος Αθηένου με βασική επιδίωξη να εφαρμόσει πολιτική διατήρησης και αναβίωσης του παραδοσιακού κέντρου αλλά και της ευρύτερης περιοχής, κατά την περίοδο 2001 – 2010 προχώρησε σε αγορά αξιόλογων και σοβαρής Αρχιτεκτονικής αξίας, αλλά και σημαντικής ιστορικής αναφοράς κτισμάτων, με σκοπό τη μετατροπή τους σε διατηρητέα αναδεικνύοντας την παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά και πολιτισμό.

Αποκατάσταση – Συντήρηση Οικοδομής (Πατρική Οικία Μοναχού Καλλίνικου Σταυροβουνιώτη) και Παλαιού Τυροκομείου

Το έργο έχει εγκριθεί ως Συγχρηματοδοτούμενο Έργο από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007 – 2013 Μέτρο 3.1: Ενθάρρυνση Τουριστικών Δραστηριοτήτων και Προώθηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Κατηγορία Δράσεων): Θεματικά ή Τοπικά/ Περιφερειακά Μουσεία.

Την ευθύνη παρακολούθησης, συντονισμού και γενική διεύθυνσης του Έργου ανέλαβε η Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας. Το κόστος αποκατάστασης ανήλθε στο ποσό των €540.000. Το 80% του κόστους καλύφθηκε από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης και το 20% από το Δήμο Αθηένου.

Μελετητές του Έργου είναι τα συνεργαζόμενα γραφεία ΚΑΡΙΝ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ ΚΑΙ ΝΕΑΡΧΟΥ ΚΛΗΡΙΔΗ.

Ιστορικά στοιχεία και σύγχρονη χρήση

Το σύμπλεγμα οικοδομών ανήκε στην οικογένεια Πέτρου και Φλωρεντίας (Φλουρεντζούς) Μαμμούς. Το ζεύγος έζησε στην οικία με τα πέντε παιδιά τους Ελένη, Γιάννη, Κώστα (μετέπειτα μοναχός Καλλίνικος Σταυροβουνιώτης) Κυριάκο και Γιώργο κατά τον 20ό αιώνα. Ο Πέτρος Μαμμούς ήταν έμπορας και τυροκόμος. Έτσι πέρα από την οικία, λειτουργούσε στο χώρο μπακάλικο (μαγαζί) και τυροκομείο.

Η οικία αποτελείται από το κατώι με τον ηλιακό, το γραφείο, την τραπεζαρία και την κουζίνα και το ανώι με δύο υπνοδωμάτια και τη σάλα (σαλόνι). Το σπίτι διέθετε εσωτερική αυλή και αχυρώνα, στον οποίο έτρεφαν χοίρους. Στην αυλή υπήρχε η τουλούμπα για να αντλείται το νερό, λάκκοι και αυλάκι που κατέληγε έξω στο δρόμο και εξυπηρετούσαν τις εργασίες του τυροκομείου.

Στο τυροκομείο εργαζόταν όλη η οικογένεια. Γινόταν παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων, βουτύρου και πουργουριού (πλιγούρι).

Η οικία κατοικήθηκε μέχρι το 1974.

Περί τα μέσα του 2008, υπογράφτηκε σχετική σύμβαση μακροχρόνιας ενοικίασης του κτίσματος από το ΄Ιδρυμα Καλλίνικου Μοναχού στο Δήμο Αθηένου με σκοπό την αποκατάσταση και μετατροπή σε μουσειακό χώρο, περιλαμβανομένης της χρήσης του ως χώρο εκθέσεων, διαλέξεων ή σεμιναρίων, για μορφωτικές, καλλιτεχνικές και θρησκευτικές δραστηριότητες, με στόχο τη διατήρηση της μνήμης του μεγάλου ευεργέτη μοναχού Καλλίνικου Σταυροβουνιώτη και της βυζαντινής τέχνης που άοκνα υπηρέτησε. Έτσι μέρος της οικίας διαμορφώθηκε ως το εργαστήρι αγιογραφίας του π. Καλλίνικου. Στο ανώι διαμορφώθηκαν οι χώροι της παραδοσιακής κατοικίας. Στο χώρο του μπακάλικου πραγματοποιούνται εργαστήρια τέχνης. Το παραδοσιακό τυροκομείο αποκαταστάθηκε πλήρως, για την αναπαράσταση του παραδοσιακού τρόπου παραγωγής του αθηενίτικου χαλλουμιού και της αναρής.

Οικία Γιωρκή και Φωτεινής Πουγεράση

Η οικία Γιωρκή και Φωτεινής Πουγεράση ανήκε στις αδελφές Μαρούλλα Τουμάζου, Σούλλα Παντελάκη, Αντρούλα Αναστασίου και Ισμήνη Σοφρωνίου παιδιά του Γιωρκή και Φωτεινής Πουγεράση και αγοράστηκε από το Δήμο Αθηένου το 2003 με πρωτοβουλία του Δημάρχου Γαβριήλ Καζάζη και απόφαση του τότε Δημοτικού Συμβουλίου για το ποσό των ΚΛ36.000. Η αγορά του Παραδοσιακού αυτού αρχοντικού έγινε μέσα στα πλαίσια της βασικής επιδίωξης του Δήμου να εφαρμόσει πολιτική διατήρησης και αναβίωσης του παραδοσιακού κέντρου αλλά και της ευρύτερης περιοχής με σκοπό την μετατροπή τους σε διατηρητέα κτίσματα, αναδεικνύοντας την παραδοσιακή τοπική αρχιτεκτονική κληρονομιά και πολιτισμό.

Η οικοδομή έχει αρχοντικό χαρακτήρα και βρίσκεται στο παραδοσιακό πυρήνα, συνδυάζοντας με επιτυχία χαρακτηριστικά της αστικής και αγροτικής ζωής του τόπου.

Οι παλαιότερες χρήσεις της οικοδομής ήταν, εκτός από την οικία της οικογένειας Γιωρκή και Φωτεινής Πουγεράση, το παραδοσιακό καφενείο, το συνοικιακό μπακάλικο και η γνωστή κάβα πώλησης οινοπνευματωδών ποτών.

Η οικοδομή έχει αποκατασταθεί στην αρχική της μορφή και έχει μετατραπεί σε αγροτουριστικό συγκρότημα αποτελούμενο από 5 δωμάτια (στούντιο) με ενσωματωμένους χώρους υγιεινής. Το καφενείο θα χρησιμοποιείται ως χώρος εστίασης με κοινή για όλους εσωτερική αυλή.

Το έργο εγκρίθηκε ως πολεοδομικό και την επίβλεψη και συντονισμό ανέλαβε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως με χρηματοδότηση 80% από το Κράτος και 20% από τον Δήμο.

Τη διεύθυνση και το συντονισμό υλοποίησης του Έργου ανέλαβε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, με ποσό συμβολαίου €517.000 + Φ.Π.Α.

Μελετητές του Έργου ήταν το Αρχιτεκτονικό Γραφείο Έλλης Κωνσταντινίδου με την ομάδα της και εργολάβος η Κοινοπραξία FAKAS CONSTRUCTIONS & DEVELOPMENT LTD και Α. Αντωνίου & Υιοί (Οικοδομικές Εργασίες) Λτδ.

Χρήση

Το Δημοτικό Συμβούλιο προώθησε το 2017 τη χρήση της οικοδομής ως αγροτουριστικό κατάλυμα και εστιατόριο, μετά από ζήτηση προτάσεων από ενδιαφερόμενους στην Αθηένου. Ήδη η οικοδομή λειτουργεί ως τέτοια, στεγάζοντας το «ΑΘΗΑΙΝΩ» (https://el-gr.facebook.com/Athieno.Diatiriteo/).

Συντήρηση – Αποκατάσταση Παραδοσιακού Αλευρόμυλου

Το έργο Συντήρησης – Αποκατάστασης του παραδοσιακού Αλευρόμυλου στο Δήμο Αθηένου έχει εγκριθεί ως Συγχρηματοδοτούμενο ΄Εργο από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης 2007 – 2013 Μέτρο 3.2: Διατήρηση – Αποκατάσταση και Αναβάθμιση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του Φυσικού Πλούτου

Τη διεύθυνση και το συντονισμό υλοποίησης του ΄Εργου ανέλαβε το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως με ποσό Συμβολαίου:€386.180 + Φ.Π.Α. Η συνεισφορά του δήμου περιορίστηκε στο 20% του συνολικού κόστους.

Μελετητές του έργου είναι τα συνεργαζόμενα Γραφεία ΚΑΡΙΝ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ & ΝΕΑΡΧΟΣ ΚΛΗΡΙΔΗΣ με την ομάδα τους που απαρτίζεται από τους Αρχιτέκτονες Μηχανικούς ΚΑΡΙΝ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ & ΝΕΑΡΧΟ ΚΛΗΡΙΔΗ, τον Πολιτικό Μηχανικό Aris Outizian, την επιμετρητή ποσοτήτων κ. Χαρούλλα Μουζούρη, τους Ηλεκτρομηχανολόγους Μηχανικούς Αλέκο Μούζουρα και Συνεργάτες.

Εργολάβος του έργου ήταν η Κοινοπραξία FAKAS CONSTRUCTION & DEVELOPMENTS LTD και Α. Αντωνίου & Υιοι Οικοδομικές Εργασίες Λτδ.

Ιστορικά στοιχεία

Ο μύλος λειτουργούσε με ατμομηχανή που δεχόταν ως καύσιμη ύλη κόντυλα ή ξύλα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ο μοναδικός ιδιοκτήτης του μύλου έγινε ο Μιχαήλης Χατζηθεοχάρους ο οποίος το 1930 αντικατέστησε την ατμομηχανή με πετρελαιομηχανή. Από το 1934 πήρε ως βοηθό του τον γιο του Ανδρέα ο οποίος τον έπεισε να αυξήσει την παραγωγή φέρνοντας πιο ισχυρή πετρελαιομηχανή που κινούσε ταυτόχρονα τρεις μύλους από τους οποίους οι δύο άλεθαν σιτάρι και ο τρίτος κριθάρι, βίκο, ρόβι, φαβέττα και άλας. Υπήρχε και ένας μικρότερος ειδικός για το πουργούρι.

Οι μύλοι αυτοί στεγάστηκαν στο οίκημα αυτό που σήμερα παρουσιάζουμε.

Στα αρχικά στάδια παράλληλα με τον αλευρόμυλο λειτουργούσε και μικρό καφενείο στο οποίο σύχναζαν οι προεστοί και παράγοντες τις Αθηένου οι οποίοι συζητούσαν τα προβλήματα του χωριού. Υπάρχει δε και η πληροφορία ότι σ’ αυτό το χώρο λήφθηκε και η απόφαση για δημιουργία της Σ.Π.Ε. Αθηένου. Κάτι επίσης που αξίζει να αναφερθεί είναι ότι το Μιχαήλη Χατζηθεοχάρους ιδιοκτήτη του Αλευρόμυλου, οι συγχωριανοί του, εμπιστευόμενοι την ευθυκρισία του τον χρησιμοποιούσαν για επίλυση τυχόν διαφορών τους. Για τη δράση του αυτή του έδωσαν το όνομα Κάγιαφος από το γνωστό «Καϊάφα». Για τον λόγο αυτό και ο Μύλος ονομάζεται μέχρι σήμερα ο Μύλος του Κάγιαφου. Από το 1940 αναλαμβάνει πλήρως τη διεύθυνση του Μύλου ο Ανδρέας Χατζηθεοχάρους.

Μέχρι το 1974 με περίοδο της μεγαλύτερης του ακμής τη δεκαετία 1960 – 1970 ο Μύλος εξυπηρετούσε εκτός από την Αθηένου και τα γειτονικά χωριά Πετροφάνι, Πυρόϊ, Τύμπου, Γέρι, Μελούσια, Αγιά, Τρεμετουσιά, ΄Αρσος και Τρούλλοι. Μετά το 1960 αρχίζει να μειώνεται η δουλειά εφόσον όλο και λιγότερες νοικοκυρές φούρνιζαν στα σπίτια τους.

Η αύξηση παραγωγής του έτοιμου ψωμιού και οι αυξημένες ανάγκες σε άλευρα ώθησαν τους ιδιοκτήτες των εμπορικών φούρνων να προμηθεύονται αλεύρι από τους μεγάλους μύλους. Μετά το 1974 περιορίστηκε στην άλεση κριθαριού για ζωοτροφές και πολύ μικρές ποσότητες σιταριού. Το 1990 με τη δημιουργία των εργοστασίων ζωοτροφών από τη ΣΠΕ και τη δημιουργία ιδιωτικών μύλων κατασκευής πουργουριού ο Μύλος ανέστειλε τις εργασίες του. Το 2000 ο Ανδρέας Χατζηθεοχάρους πούλησε το μύλο στον ΄Αλκη Κεπόλα και από αυτόν τον αγόρασε ο Δήμος Αθηένου το 2004 για ΚΛ28.000 με σκοπό να τον αξιοποιήσει για τουριστικούς σκοπούς.

Δεύτερος αλευρόμυλος που λειτουργούσε με κόντυλα και με ξύλα ανήκε στο Σταύρο Σταυρίδη από το Δάλι. Ο μύλος αυτός έκλεισε όταν λειτούργησε και τρίτος που άνηκε στον Γρηγόρη Παπαλέξη. Το 1931 ο Κώστας Σταυρίδης γιος του Σταύρου λειτούργησε νέο αλευρόμυλο πετρελαιοκίνητο στην περιοχή Γάστρας σε σπίτι που άνηκε στον Αθανάση Μιχαηλίδη και περιήλθε αργότερα στην κατοχή του Αναστάση Στ. Μεστάνα. Ο μύλος μεταστεγάστηκε μετά στην οδό Ευαγόρου κοντά στο Χάνι του Μεστάνα. Το μύλο τον αγόρασε αργότερα ο Γιάννης Κουμίδης και αργότερα ο Νικόλας Κουμίδης και Νίκος Βύζακος από τους οποίους το 1966 τον αγόρασε ο Κώστας Σταυρουλλής Χατζηχριστόφης που τον μετέτρεψε σε ηλεκτροκίνητο και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα περιστασιακά για πουργούρι, κονάρι, φακές, ρόβι, βίκο, ρεβίθια κλπ.

Οι περισσότερες από τις πιο πάνω πληροφορίες δόθηκαν από τον ιστορικό συνδημότη μας Γιάννη Λάμπρου και τον υιό του αείμηστου Ανδρέα Χατζηθεοχάρους, Μιχάλη.

Χρήση

Το Δημοτικό Συμβούλιο μελετά τη περαιτέρω διαμόρφωση και αξιοποίηση του έργου του Αλευρόμυλου και προσεχώς θα οριστικοποιηθεί ο τρόπος λειτουργίας και διάθεσης του κτίσματος, σύμφωνα πάντα με τους όρους συγχρηματοδότησης του.

Αποκατάσταση Αρχαίου Μνημείου Χάνι του Μεστάνα

Η αναπαλαίωση και αποκατάσταση του βαρυσήμαντου, με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, ιστορική και πολιτιστική αξία μνημείου, γνωστό ως «Το Χάνι της Αθηένου» ή «Το Χάνι του Μεστάνα», εγκαινιάστηκε από την Υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων κα Βασιλική Αναστασιάδου στις 9 Νοεμβρίου 2018.

Η ολοκλήρωση του έργου αυτού είναι υψίστης σημασίας, αφού οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασής του κράτησαν σχεδόν οκτώ χρόνια. Ο επισκέπτης δεν μπορεί παρά να μείνει συγκινημένος, συνάμα και ενθουσιασμένος, από την ιδιαίτερα αξιόλογη αρχιτεκτονική του κτίσματος, των ανθρώπων που κατά καιρούς φιλοξένησε, της μακρόχρονης ιστορίας του και των ανθρώπων που έζησαν σε αυτό, των θύμισων και των αναμνήσεων των παλαιοτέρων και το ενδιαφέρον των νεότερων.

Ο στόχος του Τμήματος Αρχαιοτήτων και του Δήμου Αθηένου δεν ήταν άλλος από τη διάσωση του κτιρίου, κάτι που έχει πια επιτευχθεί. Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έγιναν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, με τη συνεισφορά και συνεργασία του Δήμου Αθηένου. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων παραχώρησε άδεια χρήσης του Μνημείου στον Δήμο Αθηένου με περαιτέρω αξιοποίηση του. Το Μνημείο θα συμβάλει περαιτέρω στην αναζωογόνηση του ιστορικού κέντρου της Αθηένου και αναμένεται να αποτελέσει πόλο έλξης ντόπιων και ξένων επισκεπτών.

Το κτίσμα μετατρέπεται σ΄ ένα σύγχρονο πολυχώρο, ο οποίος θα μπορεί να φιλοξενεί ποικίλες δημόσιες, αλλά και ιδιωτικές δραστηριότητες.

Θα δοθεί έμφαση ώστε οι χώροι να είναι λειτουργικοί, φιλόξενοι και γενικά σε όλους τους χώρους να επικρατούν στοιχεία της ιστορικότητας του κτίσματος, αλλά και των δραστηριοτήτων που κατά καιρούς φιλοξένησε, όπως αγωγιάτες, κέντημα, καφενείο, ξενώνας κ.λ.π. Ο παραδοσιακός χαρακτήρας του κτίσματος διατηρείται και γενικά το βασικό μέλημα του Δήμου Αθηένου είναι το ξαναζωντάνεμα του ιστορικού αυτού Μνημείου.

Πολύκεντρο Νεότητας

Το Έργο συγχρηματοδοτήθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία, τον Δήμο Αθηένου και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης κατά την Προγραμματική Περίοδο 2007 – 2013, από τον ΄Αξονα Προτεραιότητας 4- «Leader».

Η Επαρχιακή Διοίκηση Λάρνακας ήταν ο Δικαιούχος και η Αναθέτουσα Αρχή του Έργου, ενώ ανέλαβε και τον Γενικό Συντονισμό του.

Γενικός Συντονιστής του Έργου είχε αναλάβει εκ μέρους της Επαρχιακής Διοίκησης Λάρνακας ο κ. Κυριάκος Καρεκλάς – Εκτελεστικός Μηχανικός Κοινοτικών Συμβουλίων Επαρχίας Λάρνακας και νυν Δήμαρχος Αθηένου, με Επιθεωρητή Έργου τον Δημοτικό Μηχανικό κ. Χαράλαμπο Χαραλάμπους.

Η ανάγκη δημιουργίας του Πολυκέντρου Νεότητας προέκυψε από το γεγονός ότι στην Αθηένου δεν υπάρχουν άλλες κατάλληλες υποδομές, οι οποίες θα μπορούσαν να στεγάσουν δραστηριότητες δημιουργικής απασχόλησης των νέων. Το έργο αυτό αποτελεί θεμελιώδη υποδομή, κίνητρο και εφαλτήριο για νέες δραστηριότητες που έχουν αναζωογονήσει και βελτιώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Ήδη προσφέρει πολυάριθμες ευκαιρίες δημιουργίας και ψυχαγωγίας των νέων του ακριτικού Δήμου της Αθηένου.

Με την υλοποίηση του έργου αυτού προωθήθηκε ένας σημαντικός στόχος του Προγράμματος. Η βελτίωση του δομημένου περιβάλλοντος των περιοχών της υπαίθρου, έτσι ώστε να διαμορφωθούν σε πιο ελκυστικά μέρη για διαβίωση και προσέλκυση διαφόρων δραστηριοτήτων.

Μελετητές του Έργου ήταν το Μελετητικό Γραφείο Ανδρέα Κυπριανού & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες – Μηχανικοί.

Ο Εργολάβος του ΄Εργου ήταν η Εργοληπτική Εταιρεία «Therpa Construction Ltd».

Το κόστος του Έργου ανήλθε στο ποσό των €144.000 + ΦΠΑ, σύνολο €171.000. Ο Δήμος Αθηένου κάλυψε ποσό €48.000 + Φ.Π.Α., σύνολο €57.000.

Η συντήρηση και αποκατάσταση παραδοσιακών κτισμάτων και όψεων παραμένει στις προτεραιότητες του Δήμου, με γνώμονα τη μετατροπή τους σε εστίες σύναξης και δραστηριότητας οργανωμένων συνόλων του Δήμου.